پاسخ به پرسش کودکان
کــودکان مثل یک لوح ســپید هســتند که چیزی روی آن نوشــته نشــده و ایــن لوح ســپید اطلاعات خــود را از محیط اطراف، خانــواده و جامعه دریافت می کنــد. زمانی کــه بچه ها اطلاعــات را جمع آوری کردند، به تدریج شروع به پرسیدن سؤال از والدینشان می کنند. هر چقدر کودک نسبت به محیط اطراف خود دقت بیشتری داشته باشــد، به همان اندازه سؤالات بیشتری می پرسد.
معمولا ســؤالات کودکان در ابتدا عینی تر است و از چیزهایی که می بینند، می پرسند و در مورد آنها از پدر و مادر خود پرس وجو می کنند. اما به تدریج که سن کودک بالا می رود، سؤالات او انتزاعی تر می شود، مثل بچه ها از کجا می آیند؟ و… .
واکنــش والدین
در مقابل ســؤالات کودکان مهم اســت و تأثیر زیادی در شکل گیری شخصیت و منش کودکان دارد. نکتــه ای که باید به آن توجه ویژه کنیم این اســت که در چه شرایطی به فرزندتان واقعیت را بگویید. مثلا ممکن اســت فرزندتان در مورد اینکه از کجا آمده از شــما سؤال بپرسد و شــما به عنوان پدر و مادر به دلیل اینکه نمی خواهید جواب واضحی به او بدهید، بگویید «تو را از بیمارســتان خریدیم، یا آقا/خانم دکتر بهمون داده و…» این گونه پاسخ دادن، فقط باعث می شود کودک شــما اعتمادش به شما سلب شــود یا باعث می شود کودک شــما را یک پدر و مادر نادان ببیند و رابطه پدر و مادر با کودک آســیب ببیند.
برای پاسخ به سؤالات کودکان
در ابتدا باید بدانیم که او چه اطلاعاتی دارد و چه چیزی در ذهنش می گذرد.
بهترین حالت این اســت که از خود کودک بپرسیم در مورد سؤال مطرح شــدهاش چه اطلاعاتی دارد. البته شــیوه رسیدن به اطلاعات مهم است. شما با این نوع ســؤال ها می توانید در مورد میزان اطلاعات او آگاهی پیدا کنید: «چه سؤال خوبی پرسیدی، راستی چی شد این سؤال را پرسیدی؟ تو در مورد این سؤالی که کردی چی می دونی؟ و…»
کودکان براساس جواب هایی که از شما و محیط اطراف دریافت می کنند، یاد می گیرند کــه چگونه زندگــی کنند و افکار و شخصیتشــان در جهت همین جواب ها شکل می گیرد. در نتیجه والدین بهتر است به پرسش های کودکان حساس باشند و با شــفافیت و صداقت پاســخ کودک را بدهند و جواب قانع کننده برای کودک داشــته باشــند.
کودک از شما جواب های درســت، دقیق و منطقی می خواهد و اگر از شــما پاسخ اشتباه بشــنود، اعتماد خود را از دست داده و ایــن اعتماد به ســختی بازمیگردد. اگر جواب پرسشــی را نمی دانید، به اتفاق کودکتان آن پاسخ را بیابید یا از او بخواهید به شــما فرصت دهد تا جواب پرسش او را بیابید و در اولین فرصت این کار را انجام دهید. البته گاهی لازم اســت در مــوارد معدودی به پرسش های کودک پاســخ نگفت، چنانچه تشخیص دادیم جواب دادن به سؤالی باعث ازبین رفتن سازگاری کودک می شــود و احساســات منفی ماندگاری پدید میآورد، با زیرکی و البته رعایت صداقت، آن را جواب نمی دهیم یا زمانی که کودک از مســائل شخصی ما می پرسد و ما نمی خواهیم به این پرسش پاسخ دهیم، در ایــن حالت با صراحــت و صداقــت و البته روی خوش می گوییم دوســت ندارم راجع به این مســئله صحبت کنم، زیرا این مســئله شخصی من است.
پدر و مادر عزیز!
در مواجهه با ســؤالات کودکان، صداقت و صراحــت و در عین حــال شــفافیت و مهربانی را فراموش نکنیــد و جواب های قانع کننده و کوتاه برای پرسش های کودک ارائه کنید.
* لیلا کاظم لو
پژوهشگر مؤسسه مطالعات کودکی مدرس*
روزنامه شرق، سال هفدهم، شماره ۳۶۳۳